Skimpflasyon, Shrinkflasyon, Greedflasyon

Altınbaş Üniversitesi’nin Ekonomi Söyleşilerinde her ay bir araya gelerek gündemi değerlendiren Prof. Dr. Işın Çelebi ve Dr. Mahfi Eğilmez, bu kez son gelişmeler ışığında “Mali Politikalar, Bütçe Uygulamalarının Önemi” konusunu ele aldılar.

 

Söyleşide önce 6 Şubat Depremlerinde hayatını kaybedenler anıldı, ardından da deprem sorunlarının çözümü için önerilerde bulunuldu.

 

Prof. Dr. Işın Çelebi, 11 ildeki sessiz insan çığlıklarından çok etkilendiğini dile getirerek depremin yarattığı mali yükün 110 milyar dolar olduğunu hatırlattı. Aradan bir yıl geçmesine rağmen hala yapacak çok iş olduğuna işaret eden Çelebi, “Hatay’da yıkılan konutların % 15 ’i yeni teslim edilebildi. Deprem bölgelerinin yeniden kalkınabilmesi için 3.4 trilyonluk maddi kaynağa ihtiyaç var.” öngörüsünü paylaştı.

Acil eylem planıyla birlikte deprem bölgelerinden sorumlu olacak, Bakan yetkisiyle donatılmış, bir Olağanüstü Hal Valiliği kurulmasını öneren Işın Çelebi, “Bu geçmişte uygulandı. Maliye Bakanlığı ile görüşülerek yeni deprem vergisi planlaması yapılabilir.” dedi.

Türkiye’de bir vergi reformuna da ihtiyaç olduğunu vurgulayan Işın Çelebi, vergi tahsilatındaki adaletsizliğe dikkat çekti. Çelebi, “Dolaylı vergilerden elden edilen gelir %90 iken, kurumlar vergisi tahsilatında %50’de kalınıyor. En tepeyle en dibin farkı 26.6 kata çıkmış durumda. Toplam gelirin en üst gelir seviyesi olan %20'lik grup toplam gelirin %50'sini alıyor. Buna mukabil en alt gelir grubu olan %20'si de gelirin %5,9'unu alıyor. Diğer bir tanımla en üst gelir grubu toplam gelirin yani GSMH’nın %50'sini alırken, nüfusun %80’i de geri kalan gelirin %50'sini paylaşıyor.” değerlendirmesini yaptı.

Toplantının gündeminde dünyanın pek çok noktasında yapılacak seçimler de vardıı. Işın Çelebi dünyada 70 ülkede yaklaşık 2 milyar seçmenin oy kullanacağını belirterek, bunun dünya açısından olası etkilerini de değerlendirdi. Çelebi, “Hindistan, Rusya, ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri seçime gidiyor. Radikal sağ uçlara müthiş bir kayma var. %50’si de kazanıyor. Almanya'daki ikinci parti Hitler yanlısı bir parti olması nedeniyle endişe yaratıyor. 2024 Avrupa Birliği için de zor olacak. Özellikle Almanya'da resesyon çok ciddi bir noktaya geldi.” dedi.

İkinci Dünya Savaşı’nı oluşturan şartlar ile günümüzü kıyaslayan Prof. Dr. Çelebi önemli tespitlerde bulundu. Çelebi, “1929'daki global kriz ve sonrasındaki süreç Hitler’i getirdi. Günümüzde de 2008'de dünyada başlayan global kriz, derinleşerek devam ediyor. Fransa ve Belçika gibi AB ülkelerinde çiftçiler, akaryakıt fiyatlarında kendilerine uygulanan sübvansiyonların indirilmesinden dolayı ayağa kalktı. Bu Almanya'da başladı ve tüm Avrupa’ya yayılıyor. AB ve ABD 2008 sonrasındaki global krizi ve durgunluğu aşamıyorlar. O yüzden Amerika'da da seçim büyük ölçüde çok sıkıntılı geçecek.” Diye konuştu. 

Dr. Mahfi Eğilmez de depremin getirdiği yükün de etkisiyle bütçede %100 sapma yaşandığını ifade ederek, kamuda tasarruf tedbirlerinin artırılması gerektiğini belirtti. Eğilmez, şu ana kadar deprem hasarının giderilmesi için 1 trilyon 140 milyar dolar harcandığını, 2024 bütçesinin de %9.3’ünün deprem işine ayrıldığı bilgisini verdi. Eğilmez, “Deprem nedeniyle bugüne kadar dış finansman olarak da 2.08 milyar dolar geldi.” dedi.

Enflasyon ile mücadele konusuna da değinen Mahfi Eğilmez, son günlerde basında sıkça yer alan ve katılımcıların da en çok merak ettikleri enflasyon terimlerine açıklık getirdi. Skimpflasyon, Shrinkflasyon, Greedflasyon… Mahfi Eğilmez bunlardan 3 terimin önemli olduğuna değinerek sözlerine şöyle devam etti:

“İngilizce Skimpflasyon olarak ifade edilen terimi ele alalım. İngilizce “Skimp” eksik demek. Burada ürünün içeriği ve kalitesi değişiyor. 1 kilo tereyağı 500 TL diyelim. Buna 200 gr margarin karıştığında kalitesi bozuluyor, niteliği değişiyor ama siz yine 500 TL’den satıyorsunuz. Diğer terim Şrinkflasyon. Shirink de İngilizcede küçülme demek. Malın gramajını, boyutunu küçültüyorsun ama fiyatı yine aynı kalıyor. Greedflasyon ise biraz daha farklı. Aç gözlü demek. Kontrol ve denetimin olmadığı ortamlarda mal ve ürünlerin enflasyon fiyatının üstünde artış yapıldığı durumlar için kullanılıyor.”  

Türkiye’nin daha üst lige çıkabilmesi için yapısal reform hatırlatması yapan Mahfi Eğilmez, bu yolda gerçekçi ve istikrarlı olunması gerektiğini dile gerekti. Eğilmez, “Avrupa Birliği’ne tam üyelik sağlanamasa bile o standartları yakalamak için çalışılmalı.” dedi.